觀音氏镜 - Quán Âm Thị Kính

 

(1) Tu Là Cội Phúc

Nhân sinh thành Phật dễ đâu,
Tu hành có khó rồi sau mới thành.
Ai hay vững dạ làm lành,
Chứng minh trong chốn minh minh cũng tường.

Ḱa Ngô thị, tụng Kim Cang,
Chân thân c̣n để tượng vàng ngh́n thu.
Ḱa Địa Tạng, dốc ḷng tu,
Độ thân cũng được khỏi tù đấng thân.
Ấy là những truyện gần gần,

Tu thân mà được, độ thân lắm người.
Lọ là đức hạnh tót vời,
Đức Quán Âm ấy truyện đời c̣n ghi.

 

Tiền Kiếp Của Quán Âm Thị Kính

Vốn xưa là đấng nam nhi,
Dốc ḷng từ thủa thiếu th́ xuất gia.

Tu trong chín kiếp hầu qua,
Bụi trần dũ sạch, thói tà rửa không.
Đức Mâu Ni xuống thử ḷng,
Hiện ra một ả tư dung mỹ miều.
Lần khân ép dấu nài yêu,

Người rằng: "Vốn đă lánh điều nguyệt hoa."
"Có chăng kiếp khác họa là,"
"Kiếp này sợi chỉ trót đà buộc tay".
Nào ngờ phép Phật nhiệm thay,
Lỡ lời mà đă vin ngay lấy lời.

Chờ cho kiếp nữa đủ mười,
Thử cho đày đọa suốt đời xem sao?

 

Quán Âm Đầu Thai Xuống Trần Thế

Cơi trần mượn cửa thác vào,
Hóa sinh, sinh hóa lẽ nào cho hay.
Cao Ly là nước lớn thay,

Đại bang thành vốn xưa nay gọi là.
Lũng Tài quận ấy không xa,
Hồ Nam huyện Bắc, có nhà Măng Ông.
Gia tư th́ cũng bậc trung,
Chỉ hiềm trước cửa treo cung c̣n chầy.

Vết Kim Tiễn kể thiêng thay,
Báo thai mộng nguyệt, măn ngày treo khăn.
Tuy chưa phải đấng thạch lân,
Khấn cầu cũng bỏ người thân muộn màng.
Đặt cho Thị Kính tên nàng,

Đượm nhuần sắc nước, dịu dàng nét hoa.
Năo nùng chim cũng phải sa,
Người tiên cung ở đâu ta trên đời.
Gồm trong tứ đức vẹn mười,
Cửa Vương đạo dễ mấy người tường đông.

 

Họ Sùng Ngỏ Lời Thông Gia Với Họ Măng

Ở trong quận, có họ Sùng,
Sẵn khuôn y bát, vốn ḍng cân đai.
Sinh chàng Thiện Sĩ là trai,
Qua ṿng tổng giốc mới ngoài gia quan.
Kể điều tài mạo cũng ngoan,

Gă tào kiếp trước, chàng Phan phen này.
Đă trồng bạch bích sẵn đây,
C̣n chờ bói phượng chưa vầy bạn loan.
Thư trung dành có ngọc nhan,
Sách đèn c̣n bận, buông màn Quảng Xuyên.

Vẳng nghe họ Măng gần miền,
Lam kiều là chốn thần tiên có người.
Bức tranh khổng tước vẽ vời,
Tay hèn dấu bắn mấy đời cho tin.
Đem cân mà thử nhắc lên,

Bên tài bên sắc đôi bên cũng vừa.
Mượn người đánh tiếng tŕnh thưa,
Cầu hôn mới viết thư từ đệ sang.

 

Họ Măng Nhận Lời Cầu Hôn

Mở ra họ Măng xem tường,
Cùng phu nhân mới lo lường trước sau

Bấy lâu vốn đă quen nhau,
Họ người vả cũng công hầu xưa kia
Con trai rèn cập sớm khuya,
Nhà thi thư lại giữ nghề thi thư.
Vừa đôi phải lứa Quán thư,

Há rằng Trịnh với Tề ư mà ngờ.
Đừng rằng oanh yến lọc lừa,
Lại c̣n nay đợi mai chờ nơi nao?
Tơ hồng đă khéo se vào,
Viết thơ hoàn cát mà trao họ Sùng.

 

Thị Kính Buồn Nuối Phải Xa Cha Mẹ

Nàng nghe nghĩ ngợi đă xong,
Năm canh thắc mắc, trong ḷng cảm thương.
Linh Xuân một khóm hầu vang,
Quế non Yên đă nở nang chồi nào?
Có ta một chút má đào,

Thần hôn cũng đă ra vào làm khuây.
Áo Lai chưa múa sân này,
Th́ đem kinh bố mà thay gọi là,
Ṭng phu nếu đă từ gia,
Thừa hoan như lúc ở nhà được đâu?

 

Cha Mẹ Khuyên Giải Thị Kính

Song thân thấy ư đeo sầu,
Gọi con mới dạy gót đầu cho hay.
"Kẻ làm phụ mẫu xưa nay,
"Gái sinh mong sớm đến ngày hữu gia.
"Cứ xem phúc trạch nhà ta,

"Một mai cũng dễ trai già nở châu.
"Sự nhà chớ lấy làm sầu,
"Miễn con giữ đạo làm dâu cho toàn.
"Núi kia ắt hẳn chưa ṃn,
"Thông kia sương tuyết hăy c̣n chở che.

"Vả xem lối lại đường đi,
"Quanh đây thăm viếng đôi khi cũng gần."

 

Thị Kính Về Nhà Chồng

Nàng nghe dạy dỗ ân cần,
Gạt châu mới nghĩ, lại dần dần khuây.
Cá đi, nhạn lại, tin bay,

Đủ năm lễ đă đến ngày thừa long.
Đào yêu choi chói màu hồng,
Ngọc trao chén dặn, hương xông áo nguyền.
Gió đằng kể khéo đưa duyên,
Chàng lưu giong ruổi đến miền Thiên thai.

Tiếng cầm tiếng sắt bẻ bai,
Tiếng chuông, tiếng trống, bên tai rập ŕnh.
Một đôi tài sắc vừa xinh,
Đố Tăng Đô vẽ bức tranh nào bằng?

Một rằng thế thế hai rằng sinh sinh.
Đá kia tạc lấy lời minh,
Vàng kia thiếp lấy chữ t́nh mà treo,
Xét nàng nết đủ mọi điều,
Đă niềm hiếu thảo, lại chiều đoan trang.

Ở trên hiếu thuận song đường,
Ḷng quỳ dám trễ, tay khương nào rời.
Câu thơ liễn nhứ ngâm chơi,
Dẫu tài nàng Tạ đă xơi cho tày.
Khuyên chàng kinh sử đêm ngày.

Thanh mây mong nhắc chân giầy cho cao.
Nghi gia hai chữ thơ Đào,
Nhận ra trăm nết, nết nào c̣n chê.

 

Thị Kính Bị Nghi Oan Giết Chồng

Hôm mai trong chốn thâm khuê,
Kẻ đường kim chỉ, người nghề bút nghiên.

Canh khuya bạn với sách đèn,
Mỏi lưng chàng mới tựa bên cạnh nàng.
Phải khi liếc mắt trông chàng,
Thấy râu mọc ngược ở ngang dưới cằm.
Vô tâm xui bỗng gia tâm,

Dao con sẵn đấy, mới cầm lên tay.
Vừa giơ sắp tiến cho tày,
Giật ḿnh chàng đă tỉnh ngay bấy giờ.
Ngán thay sửa dép ruộng dưa,
Dẫu ngay cho chết, cũng ngờ rằng gian.

Thất thần nào kịp hỏi han,
Một lời la lối rằng toan giết người,
Song thân nghe tiếng rụng rời,
Rằng: "Sao khuya khoắt mà lời gớm thay?"
Thưa rằng: "Giấc bướm vừa say,

"Dao con nàng bỗng cầm tay kề gần.
"Hai vai hộ có quỷ thần,
"Thực hư đôi lẽ xin phân cho tường."

 

Thị Kính Bày Tỏ Nỗi Oan

Nàng vâng thưa hết mọi đường,
Rằng: "Từ gảy khúc loan hoàng đến nay.

"Án kia nâng để ngang mày,
"Sạch trong một tiết, thảo ngay một bề.
"Bởi chàng đèn sách mỏi mê,
"Gối Ôn Công thủa giấc ḥe thiu thiu.
"Thấy râu mọc chút chẳng đều,

"Cầm dao tiến để một chiều như nhau.
"Há rằng có phụ t́nh đâu,
"Muôn trông xét đến t́nh đầu kẻo oan.
"Thác đi phỏng lại sinh hoàn,
"Th́ đem lá phổi buồng gan giăi bày".

 

Thị Kính Bị Nghi Ngờ Ngoại T́nh

Cô công rằng: "Bảo cho hay,
"Trộm hương, cắp phấn cũng đầy chan chan.
"Mấy người một ngựa một an,
"Nay Trương, mai Lư thế gian hiếm ǵ?
"Ấy may mà tỉnh ngay đi,

"Đỉnh đ́nh đinh nữa có khi c̣n đời.
"Sự này chớ lấy làm chơi",
Sai người tức khắc đến mời Măng Ông.
Trách rằng: "Sự mới lạ lùng,
"Sinh con ai dễ sinh ḷng ấy đâu?

"Sắt cầm bỗng dở dang nhau,
"Say đâu với đứa trong dâu hẹn ḥ.
"Sông kia c̣n có kẻ ḍ,
"Ḷng người ai dễ mà đo cho cùng.
"Sự này mười mắt đều trông,

"Thôi đừng tra hỏi, gạn gùng nữa chi.
"Nghe anh nào có bụng ǵ,
"Đem ḷng dạy dỗ sau th́ mặc anh."
Lặng nghe kể hết sự t́nh,
Ngậm ngùi nghĩ đến con ḿnh mà thương.

Nỗi kia, đoạn nọ ngổn ngang,
Tủi thân khôn đậu hai hàng mưa sa.
Thưa rằng: "Trong nghĩa thông gia,
"Ơn ḷng chiếu cố thực là hậu thay.
"Hiếm hoi mới một chút này,

"Được nương cửa ấy, đă may bội phần,
"Nguyền xưa mong vẹn Tấn Tần,
"Hai non ngoảnh lại cho gần cả hai,
"Nào ngờ trẻ mỏ nghe ai,
"Thả chông đường nghĩa, rắc gai lối t́nh.

"Phù dung nỡ để ĺa cành,
"Giếng thơi nỡ để rơi ḿnh từ đây.
"Nước trong bát, đă rời tay,
"Có c̣n bốc lại cho đầy được chăng?
"Mưa tan mây cuốn nửa chừng,

"Rộng dung dạy thế, xin vâng lĩnh về.
"Lờn bơn chịu ép một bề,
"Quản làm sao được kẻ chê người cười".
Gọi con đến trước lạy người,
Lạy lương nhân đă, sẽ rời chân ra.

 

Thị Kính Từ Giă Nhà Chồng

Ḷng nàng xiết nỗi xót xa,
Má đào ủ dột mặt hoa âu sầu.
Đến nơi làm lễ khấu đầu,
Lạy công cô đoạn, rồi sau lạy chồng.
Như tuôn giọt lệ ṛng ṛng,

Nín hơi thổn thức giăi ḷng sau xưa.
Kể từ kim cải duyên ưa,
Giây leo cây bách mong nhờ về sau.
Dù ai phụ bạc cùng nhau,
Đă thần ba thước trên đầu chứng tri.

V́ đâu phút hợp, phút ly,
Kiếp này đă lỡ, chắc ǵ kiếp sau.
Tiếc công ô thước bắc cầu,
Chàng Ngưu, ả Chức giă nhau từ rày.

 

Nỗi Đau Chia Ĺa Của Thị Kính

Ngập ngừng tới lúc chia tay,

Đôi bên sùi sụt, bốn mày châu chan.
Ai làm cho phượng ĺa loan,
Đang tay nỡ bẻ phím đàn làm đôi.
Ḷng chàng nghĩ lại bồi hồi,
Trước kia c̣n giận, sau rồi lại thương,

Duyên này mà đă dở dang,
C̣n nên gảy khúc cầu hoàng nữa sao?
Lưu tô sương gió lọt vào,
Đem mâm mà chứa ngọc giao hẳn đầy,
Phấn kia c̣n dấu b́nh này,

Hương kia c̣n dính áo này chưa phai.
Xanh xanh khóm liễu Chương đài,
Tiếc thay đă để tay ai vin cành.
Muôn thu viếng chốn Giai thành,
Vẫn c̣n hai chữ bất b́nh mang đi.

 

Thị Kính Sau Khi Về Nhà Cha Mẹ

Nàng đi dở bước vu quy,
Nhân duyên thôi có nghĩ ǵ như ai.
Đă oan về chiếc tăng hài,
Mặt nào mà lại đi hai lần đ̣.
Trách người sao nỡ dày ṿ,

Để cho Tiểu Ngọc giận no cũng già.
Nhạn hàng phỏng có đôi ba,
Thà rằng minh mục, hơn là ô danh.
Tủi v́ phận liễu một cành,
Liễu đi th́ để mối t́nh cậy ai?

Pḥng riêng ṿ vơ hôm mai,
Trông ngày đằng đẵng lại dài hơn năm.
Buồng trong giọt ngọc đầm đầm,
Mùi ăn không nhớ, giấc nằm không ngon.
Nực cười sự nhỏ cỏn con,

Bằng lông mà nảy nên cồn Thái Sơn.
Vẻ chi chút phận hồng nhan,
Cành hoa nở muộn th́ tàn mà thôi.
Xót thay tóc bạc da mồi,
V́ ai nên nỗi đứng ngồi chẳng khuây.

Dày ṿ chút phận thơ ngây,
Sự vui chưa thấy, thấy ngay sự phiền.
Lấy ǵ báo đáp thung, huyên,
Dễ đem má phấn mà đền trời xanh,
Có khi dốc chí tu hành,

Lánh ḿnh trần tục, nương miền Thiền môn.
Độ tŕ nhờ đức Thế Tôn.
Dở dang thủa trước, vuông tṛn mai sau.
Nghiêm, từ hưởng phúc về lâu,
Họa đền nghĩa nặng ơn sâu cho bằng.

Thượng thừa là Phật là Tăng,
Xích thằng đă ủi, kim thằng hẳn giai,
Chỉn e thưa gửi rơ bài,
Thương con hẳn chẳng nỡ hoài cho đi.
Thôi thôi xuất cáo làm chi,

Thân này c̣n quản thị phi được nào!
Bàn thầm mọi lẽ thấp cao.
Ba mươi sáu chước chước nào là trên?

 

Thị Kính Cải Trang Trốn Đi

Xuất gia quyết một gan liều,
Phụ tinh, đới nguyệt bước lên dặm đường.

Quần chân áo chít dịu dàng,
Giả h́nh nam tử ai tường căn nguyên.
Song đường thấy sự ngạc nhiên,
Ruột tằm bối rối, thêm phiền năo ra.
Biết đâu dặm thẳm đường xa,

Biết đâu giếng cạn, hay là bể sâu.
Chốc là phần ấy tuổi đầu,
Đến nay cả lớn, vừa hầu cậy trông.
Giải kia lầm giắt chữ đồng.
Tủi duyên ấy, để nỡ ḷng sâm thương.

Hay là bực tuyết buồn sương.
Như ai khoét vách, trèo tường, chớ chơi.
Vậy th́ sao chẳng một lời,
Biết mà gả phắt cho đời là xong.
Đá vàng nghe cũng bền ḷng.

Lẽ nào trống thủng bồng long đến điều,
V́ đâu gió quở mưa trêu,
Để nguồn trôi nổi, cho bèo mênh mông.
Mắt ḷa, chân chậm, răng long,
Để như Lữ Ngọc hết công t́m ṭi,

Biết bao nước mắt mồ hôi,
Cây đồng được mấy mươi chồi cho cam?
Bây giờ đôi ngả bắc nam,
Biết c̣n quanh quẩn cơi phàm hay không?
Ngh́n năm nghiêng lở non Đồng,

Biết c̣n ứng tiếng Lạc Chung đó là?
Thương thay lụ khụ tuổi già,
Dế năm canh nguyệt, quốc ba tháng hè.

 

Thị Kính Vào Tu Tại Chùa Văn Tự

Nàng từ xa chốn hương khuê,
Nỗi nhà man mác mọi bề mà lo.

Cũng toan gỡ mối tơ ṿ.
Thành sầu cao ngất phá cho tan tành.
Tưởng ơn trời bể mông mênh,
Dễ mà đền được ân t́nh ấy đâu?
Tà tà bóng ngả cành dâu?

Sớm khuya dưới gối ai hầu hạ thay?
Vắng người khuất mặt lúc này,
Ḷng người thiểu năo biết ngày nào nguôi?
Nghĩ điều mưa nắng xa xôi,
Cảm thương đ̣i đoạn, bồi hồi chừng nao!

Chân trời đất khách đă lâu,
Chiêm bao lẩn thẩn ở đâu quê nhà.
Hỏi thăm dặm liễu dần dà,
Ngờ đâu Văn Tự chẳng là ở đây,
Bốn bề phong cảnh lạ thay,

Bồng lai khi cũng thế này mà thôi.
Cửa Thiền sẽ lẻn chân coi,
Trông lên sư phụ vừa ngồi tụng kinh.
Mưa hoa rảy khắp bên ḿnh,
Nhấp nhô đá cũng xếp quanh gật đầu.

Mới hay đạo Phật rất mầu,
Nghĩ đây cũng dễ đổi sầu làm vui,
Chờ khi kinh giáo vừa rồi,
Lạy sư phụ, bạch khúc nỗi tỏ tường.
Tŕnh bày tên họ gia hương,

Nhà xưa theo dấu văn chương cũng là.
Chán vùng danh lợi phồn hoa,
Chắp tay xin đến Thiền già quy y.
Sư rằng: "Này đạo từ bi,
"Rộng đường phổ độ, hẹp ǵ trần duyên.

 

Thị Kính Quy Y Cửa Phật

"Nhưng sao đương độ thiếu niên,
"Nh́n xem phong thể cũng nên con người.
"Cớ chi nhà lối xa khơi,
"Đem ḿnh đài các, vào nơi lâm tuyền.
"Hay là tủi phận hờn duyên,

"Hay là đeo lụy mang phiền chi chăng?
"Chỉn e vượn Sở lạc chừng,
"Bận ḷng đến cả cây rừng, chưa minh?".
Thưa rằng: "Trẻ mỏ thư sinh,
"Làm chi cho được luỵ ḿnh, chớ e!

"Nền nhân nhờ bóng sân ḥe,
"Cũng may tới cửa ngựa xe với người.
"Đoái trông thế sự nực cười,
"Như đem tṛ rối mà chơi khác ǵ.
"Phù vân một đóa bay đi,

"Khi th́ áo trắng, khi th́ muông đen
"Chật đường chen chúc như nêm,
"Cân đai nhan nhản người quen với ḿnh.
"Chẳng thèm ra áng công khanh,
"Mà đem thân thế làm h́nh dịch chi.

"Cho nên mến cảnh trụ tŕ
"Dám xin nhờ bóng tăng huy xét ḷng."
Sư khen rằng: "Kẻ nho phong,
"Đă say đến chữ sắc không đấy mà !
"Ḱa bào, ḱa ảnh phút qua,

"Ḱa sương, ḱa chớp, ḱa là chiêm bao
"Lọ là tranh trí thấp cao,
"Kẻ xem khoái chí, người gào thất thanh
"Lấy ai làm nhục làm vinh,
"Trăm năm là nấm cỏ xanh ŕ ŕ.

"Sao bằng vui thú liên tŕ,
"Dứt không tứ tướng, sá ǵ nhị biên,
"Đạo này huyền thực là huyền,
"Hư vô mà vẫn trang nghiêm thế này,

 

Thị Kính Đổi Tên Là Kính Tâm

"Tiểu đă mến đạo đến đây,

"Kính Tâm tên đặt từ nay gọi thường".
Vâng lời nương cảnh thượng phương,
Khêu đèn bát nhă, gióng chuông tam huyền.
Chân kinh ghi chữ tâm truyền,
Trực ṭa Long nhiễu, vui miền Hổ khê.

Đ̣i cơn tưởng nỗi hương khuê,
Người đi ngh́n dặm, bóng về năm canh.
Sự ḿnh, ḿnh giận với ḿnh,
Nặng t́nh cũng phải nén t́nh làm khuây.
Thanh gươm trí tuệ mài đây,

Bao nhiêu khổ năo cắt ngay cho rồi.
Hương xông pháp giới ngùi ngùi,
Thông rung trống kệ, trúc hồi mơ kinh.
Có người cảnh lại càng thanh,
Bồn không cũng nảy ra cành liên hoa.

Đă lồng ba tấm cà sa,
Nhưng người tiên vần trông ra khác phàm.
Dập d́u trước chốn thiền am,
Kẻ hoài xuân những muốn làm ni cô.
Ngỡ chàng Phan Nhạc đấy ru,

Ra đâu cũng ném quả cho tiếc ǵ.

 

Thị Mầu Phải Ḷng Kính Tâm

Trời sinh tư sắc làm chi,
Hoa thơm bướm cũng có khi bợn ḷng.
Trong làng có một phú ông,
Gia tư đọ với Thạch Sùng kém đâu.

Tiểu thư ở chốn hồng lâu,
Tuổi vừa đôi tám Thị Mầu là tên.
Lá hồng đặt xuống nâng lên,
Mối duyên đo đắn chưa nên mối ǵ.
Nào rằng giữ nết khuê vi,

Ngày rằm mồng một cũng đi cúng đàng
Nhác trông thấy tiểu dịu dàng,
Sóng thu xui khiến cho nàng khát khao.
Người đâu có dáng thanh tao,
Bóng trăng dưới nước, vẻ sao trên trời.

Đáp thưa chưa kịp hết lời,
Mới giàn mặt, thoắt đă rời chân đi.
Khấn sao đức Phật độ tŕ,
Xui ra, họa có chước ǵ được thân.
Như không phải kiếp Châu trần.

Th́ xin một trận phong vân cũng nhờ.
Lạ thay tiểu vẫn hững hờ,
Mấy phen thời cũng thờ ơ với ḿnh.
Hoa kia nói, hẳn nghiêng thành,
Chào hoa hoa lại vô t́nh mới căm.

Tri âm chẳng gặp tri âm,
Để ai mong đứng mong nằm, sầu riêng,
Trách ông Nguyệt lăo nào thiêng,
Có khi bên Thích cũng kiêng kẻo là!
Đăm đăm tưởng nguyệt, mơ hoa,